Uchwała Rady Krajowej Związku Zawodowego Rolnictwa i Obszarów Wiejskich „Regiony”, Warszawa, 9 grudnia 2023 roku

W 2024 roku przypada 230 rocznica wybuchu Powstania Kościuszkowskiego. W Powstaniu szeroki udział wzięły warstwy chłopskie. Wielu z walecznych kosynierów stało się jego bohaterami . Jak Wojciech Bartosz Głowacki, którego po bitwie pod Racławicami Tadeusz Kościuszko razem z dwoma innymi kosynierami – Stanisławem Świstackim i Jędrzejem Łakomskim awansował do stopnia chorążego w nowo powołanym regimencie Grenadierów Krakowskich. Chłopscy żołnierze odebrali stopień wojskowy na Wawelu z rąk naczelnika powstania . Wojciech otrzymał także nowe nazwisko – od tamtej pory był znany jako Bartosz Głowacki. Powstanie, zwane także Insurekcją Kościuszkowską było pierwszym polskim zrywem niepodległościowym . Skierowane było przeciwko Rosji i Prusom. Po drugim rozbiorze w 1793 r., nad Rzeczpospolitą zawisło zagrożenie całkowitej utraty niepodległości. Biorący w rozbiorze udział zaborcy zagarnęli znaczne obszary kraju. Rosja włączyła do swojego imperium ziemie województw: połockiego, wileńskiego, mińskiego, wołyńskiego, brzesko-litewskiego, nowogródzkiego, a ponadto województwa: kijowskie, bracławskie i podolskie, w sumie 280 tys. km2 z trzema milionami ludności. Prusy inkorporowały województwa: inowrocławskie, poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, łęczyckie, brzesko-kujawskie, płockie, Ziemię Dobrzyńską, część województwa rawskiego i mazowieckiego oraz Gdańsk i Toruń. Stanowiło to 57 tys. km2  z ponad milionem mieszkańców.

Powstanie rozpoczęło się 24 marca 1794 roku. Tego dnia ogłoszono Akt powstania, mocą którego Tadeusz Kościuszko mianowany został Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej z władzą dyktatorską. 24 marca 1794 roku około godziny 10 na Rynku w Krakowie odczytano Akt powstania po czym Naczelnik generał lejtnant Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę. Po wybuchu Powstania, Kościuszko podjął intensywne działania związane z rozbudową armii poprzez wcielenie w jej szeregi chłopów, a także chciał, aby powstanie rozszerzyło się na cały kraj . W tym celu w Krakowie została utworzona Komisja Porządkowa, której zadaniem była organizacja wojska powstańczego. Zgodnie ze złożoną przysięgą, Kościuszko chciał ulżyć doli chłopskiej wydając tzw. Uniwersał Połaniecki, który zakazywał rugowania chłopów z ziemi, zmniejszał o połowę wymiar pańszczyzny, a także zlikwidował odrabianie pańszczyzny przez rodziny chłopów-powstańców. Po bitwie pod Racławicami, 17 kwietnia w Warszawie wybuchło powstanie, którym dowodził szewc Jan Kiliński. Działania powstańcze objęły swym zasięgiem Małopolskę, Mazowsze ,Lubelszczyznę, Podlasie, częściowo także Wileńszczyznę i Wielkopolskę. Prowadzone były ze zmiennym szczęściem. Mimo początkowych sukcesów powstańczych, m.in. w bitwie pod Racławicami oraz mobilizacji dużej części społeczeństwa polskiego, w tym także ludności wiejskiej (kosynierzy, Bartosz Głowacki, Uniwersał Połaniecki), przewaga wojsk państw zaborczych szybko pokazała, iż insurekcja nie ma szans powodzenia. Już 6 i 8 czerwca wojska powstańcze zostały pobite pod Szczekocinami i Chełmem, a 15 czerwca wojska pruskie zajęły Kraków.

Już w lipcu wojska rosyjskie i pruskie przystąpiły do blokady Warszawy. Działania wojenne na ziemiach polskich trwały przez całe lato i jesień 1794 toku. Mimo lokalnych sukcesów, np. wyprawa generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Wielkopolski, sytuacja powstańców była bardzo trudna. 10 października 1794 roku w bitwie pod Maciejowicami zostały pokonane wojska polskie dowodzone osobiście przez Kościuszkę przez armię rosyjską, a naczelnik powstania ranny dostał się do niewoli i przewieziony do Petersburga. Klęska ta pogorszyła sytuację Warszawy, która ponownie została zablokowana, a 4 listopada wojska gen. Suworowa zdobyły prawobrzeżną część – Pragę, mordując jej ludność. W dniu następnym wojska powstańcze broniące stolicy poddały się. Kilka dni później 16 listopada następca Kościuszki na stanowisku naczelnika Tomasz Wawrzecki poddał się pod Radoszycami gen. Wiktorowi Suworowowi Ostatecznie wojsko powstańcze uległo przeważającym siłom rosyjsko-pruskim. Ostatni akt powstania rozegrał się 16 listopada 1794 roku pod Radoszycami na Kielecczyźnie, gdzie ostatecznie rozwiązano resztki oddziałów powstańczych. Sam Naczelnik Tadeusz Kościuszko ranny dostał się do rosyjskiej niewoli podczas przegranej bitwy pod Maciejowicami w dniu 10 października 1794 roku. Na arenie międzynarodowej polski zryw niepodległościowy z 1794 roku nie znalazł niestety żadnego poparcia. Powstanie Kościuszkowskie miało ogromny wpływ na rozwój polskiej myśli politycznej. Próby Kościuszki wciągnięcia do walki mas ludowych i radykalizm jakobinów tworzyły tradycję nurtu lewicowego polskich ruchów wolnościowych, łączących walkę o niepodległość z programem reform społecznych.

Rada Krajowa Związku Zawodowego Rolnictwa i Obszarów Wiejskich „REGIONY” w trosce o pielęgnowanie narodowych, patriotycznych wartości Powstania Kościuszkowskiego, jego znaczenia dla reform społecznych i poprawy bytu warstw chłopskich, wzywa władze państwowe , media społeczne, samorządy, stowarzyszenia i rolnicze organizacje społeczne , placówki oświatowe i kulturalne do wysokiego uhonorowania kolejnej rocznicy wybuchu Powstania.

Przewodniczący Związku

dr Bolesław Borysiuk

Warszawa, 9 grudnia 2023 r